(ခ) ျဗိတိသွ်အရင္းသွ်င္ေနေခ်႕ကိုေတာ္လွန္ျခင္း ၁၉-ရာစုရခိုင္ေတာ္လွန္ရီး အခန္း(၃) အဆက္ ၃

ရခိုင္ေျပအတြင္းမွာ ၃-ပြင့္ဆိုင္ ရန္သူ ၃ဦးအနက္ ရခိုင္အမ်ိဳးသားေတာ္လွန္ရီးအင္အားမွာ ဗုိလ္ခ်င္းျပန္ ေကြလြန္ကေတးက တရြိ႕ရြိ႕ က်ဆင္းလားခယာျဖိဳက္ေတ။ 

အရအခါမာ ျဗိတိသွ်အရင္းသွ်င္ ေနေခ်႕နန္႔ ဗမာပေဒသရိုက္ေနေခ်႕ရို႕ အင္းအားျပိဳင္ဆိုင္မႈ အစျပဳဆိုင္မႈ အစျပဳလာယာျဖိဳက္ေတ။

ျဗိတိသွ်ရို႕မ်ာ က်ဆင္းျပိဳပ်က္နီယာျဖိဳတ္ေတ၊ ရခိုင္အမ်ိဳးသားေတာ္လွန္ရီးအင္အားကို အရံအျဖိဳက္သိမ္းသြင္းယူဖို႔ ၾကိဳးစားလာေရ။

ျဗိတိသွ်ရို႕ပရိေယကို ဗုဒၶဘာသာဝင္ ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္ၾကီးေက်ာ္ပံုသာ၊ အမ္းစားေျပစိုးၾကီး၊ ကြ်န္းအုပ္ဗိုလ္ေအာင္ဇံရို႕က အေလြတကူ သေဘာတူလိုက္ေတ။

အျခားအေၾကာင္းတခ်က္ကေလ့ ရခိုင္ေျပကို ဓါးမိုးအုပ္ခ်ဳပ္နိေရ ဗမာပေဒသရိုက္ေနေခ်႕လက္ေအာက္က လြတ္လပ္ခ်င္ေရဆႏၵ ျပင္းျပစြာျဖိဳက္ေတ။

ဗမာေနေခ်႕ကို တိုက္ထုတ္ျပီးေက ကိုယ့္ေျပကိုျပန္အုပ္ခ်ဳပ္ဖို႔ လြတ္လပ္ေတရခိုင္ေျပအျဖိဳက္ ထူေထာင္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ ဆႏၵေစာခစြာရာျဖိဳက္ေတ။

ရခိုင္နန္႔ ရခိုင္အမ်ိဳးသား ေတာ္လွန္ရီးအင္အားစုေရ ဗိုလ္ေက်ာ္ထြီး၊ ဗိုလ္ခ်င္းျပန္ရို႕ ဦးေဆာင္ေရအခါပိုင္ ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္ (Self-ifantification) နန္႔ မရပ္ေတႏိုင္ခေဘး ျဗိတိသွ်ေနေခ်႕ရုိ႕၏ အရံအင္အားစုအျဖိဳက္ကိုရာ ေရာက္မွန္းမသိေရာက္လားခေရ။

ခုပိုင္အျဖိဳက္မ်ိဳးကို ဖဆဗလနန္႔ ေတြးဖက္ခကတ္ေတ ရခိုင္အမ်ိဳးသား အေဖြ႔အေစးရို႕ ၾကံဳၾကိဳက္ခကတ္ေတ။

AD ၁၈၂၃-ခုမွာ စိုက္တေကာင္းျမိဳ႔ဝန္ ဂါတာသတ္နန္႔ ဓါးပိုင္ၾကီးေက်ာ္ပံုရို႕ ဗမာေနေခ်႕ကို ရခိုင္ေျပက တုိက္ဖို႔အတြက္ သေဘာတူညီခ်က္တခုကို ခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္ခေရ။

ယင္းသေဘာတူညီခ်က္အရ

(၁) ဗမာရို႕ကို ရခိုင္ေျပကတိုက္ထုတ္ရန္။

(၂) လက္နက္နန္႔ စိုက္သားတိ အကူအညီပီးရန္။

(၃)စိုက္ကာလအတြင္း စိုက္စရိတ္ကို ျဗိတိသွ် ကုမၸဏီအစိုးရက တာဝန္ယူရန္။

(၄)ရန္သူထြက္လားျပီး ရခိုင္တေျပလံုးကို သိမိးပိုက္ျပီးေက ရခိုင္ေျပကို ရခိုင္မင္းသားမ်ား လက္ကိုျပန္လီပီးအပ္ရန္။

(၅) ျဗိတိသွ်ကုမၸဏီ အစိုးရကိုရခိုင္ရို႕က စိုက္စရိတ္ ၂ ဆတိတိပီးအပ္ရန္။

(၆) ျဗိတိသွ် ကုမၸဏီ အစိုးရေရ ရခိုင္ေျပက လံုးဝဥ သုန္ထြက္ခြာလားရန္။

(၇) ျဗိတိသွ် အစိုးရေရ ရခိုင္ေျပ သူမ်ားပါးမွာ ကတိသိုက္စာေတရန္ ေျပသူရို႕ကို မရက္စက္မေစာ္ကားရန္။

(၈) စိုက္ခ်ီ၊ စိုက္တိုက္ရာရို႕မာ ရခိုင္ရို႕က ဦးေဆာင္လို႔လမ္းညြန္ျပရန္။

အမွန္မုခ်၊ သက္စြန္႔ၾကေလာ့၊

ဓမၼတာလမ္းမွန္၊ ဆိုးေၾကာင္းၾကံလွ်က္၊

တံဆိုးကိုစား၊ လိမ္ေလ့ထားေသာ္။

ေနာက္သားတဖန္၊ ေသးမခံႏွင့္။

ႏိုင္ငံတကာ၊ ဟူရာရာ၌၊

ပညာႏွင့္ဥာဏ္၊ သင့္စြာဖန္၍၊

အျပီးၾကံ႕ခိုင္၊ ႏိုင္ငံတိုင္းျမိဳ႕၊

စို႔စို႔နန္႔၊ ကိုယ္ျမိဳ႕ကိုယ္ေျပ၊

ကိုယ္ဌာေနကို၊ ရလီဖူးတ၊

ေအေလာကသည္။

ေအာက္က် မခံခ်င္ေသာေၾကာင္း။

ေဒးဝန္ၾကီးက တိုင္းေျပ၏ လြတ္လပ္ရီးလမ္းေၾကာင္းအတြက္ အသက္စြန္႔ဖို႔ကို မေတြေဝကတ္ေက့။ ေနေခ်႕ရို႕၏ ေကာက္က်ိဳက္စိုင္းေလးေရ မတရားဖိႏွိပ္မႈကို ေတာ္လွန္တိုက္ခိုက္ကတ္၊ လြတ္လပ္ရီးကို သြီးနန္႔ ရင္းလို႔ယူကတ္။

တိုင္းေျပတာဝန္ကို သိကတ္၊ သိုက္စာဟိကတ္လို႔ မွာၾကားထားခေရ။ 

သူ႔ကြ်န္မခံစိတ္ကို ေရးေရးေတာက္ေတာက္ ျပသေဖြ႔ဆိုထားခေရ။

“ျမိဳ႕သူၾကီးသီတမ္းစာရတု”

ဥဒါန္းမက်ီ၊ ျဖိဳက္ရလီျခင္း၊

တိုင္းေျပကိုၾကံ၊ ေအာင္ေက်ာ္ဇံမွာ၊

ၾကံကမႊီေႏွာက္၊ တက်ိပ္ေျခာက္ရို႕၊

ယြင္းေဖာက္သိုက္စာ၊ သူရို႕မွာကား၊

ဝမ္းစာစားခြက္၊ တထပ္တြက္ကို၊

တသက္စာထင္၊ ခြီးအျမင္ေၾကာင့္၊

တိုင္းခြင္သာေစ၊ ငါရို႕ေျပေလ့

သူေျပျဖိဳက္ေရ၊ ဝမ္းေနးစြာေတး။

မိဖဆရာ၊ ေပါရဏာရို႕၊

ေဝါဟာထံုးေဟာင္း၊ လူဗူးေဒါင္းကို၊

မေပါင္းေဖာ္ရာ၊ ဆိုတံုပါေလး၊

ယြင္းကာသတိ၊ ေပါင္းေဖာ္မိ၍၊

လက္ဟိဒုကၡ၊ ငါၾကံရ၏။

ဘဝတစိုက္၊ လူျပန္ျဖိဳက္က၊

အသိုက္ခုပင္၊ ၾကံစီခ်င္သည္။

ေအတြင္ မမီႏိုင္ေသာေၾကာင့္။

ျမိဳ႕သူၾကီးက အေခ်ာင္သမား သိုက္စာေဖာက္ရို႕ေၾကာင့္ သူကြ်န္ျဖိဳက္ရေကေလ့ ဘဝအသိုက္၊ လူျပန္ျဖိဳက္ေက၊ ဆက္လို႔အမ်ိဳးသားအတြက္ ေတာ္လွန္ဖို႔အေၾကာင္းကို ေဖြ႔ဆိုမွာၾကားထားခေရ။ ယင္းေတာ္လွန္ရီး ေနာက္ပိုင္မွာ ေလးျမိဳ႕ေခ်ာင္းက ဗိုလ္ခ်ိဳက္စံကေလ့ ေလးျမိဳ႕ေခ်ာင္း ေတာင္သူလယ္သမားရို႕ကိုေစးရံုးျပီးေက လူက်င့္မက်င့္ေရေနေခ်႕ကို ေတာ္လွန္ေမာင္းထုတ္ဖို႔အတြက္ တိုက္ေပြးသိုက္၊ လမ္းစိုင္သိုက္တရပ္ကို ခ်မွတ္ေတ။

ယင္းေနတခြင္ကို ေစးရံုးျပီးေက အခိုင္အမာတပ္ေစြးထားလီေရ။ 

လက္နက္အင္အားခ်င္းမမွ်လို႔ ရခိုင္မ်ိဳးခ်ိဳက္၊ ေျပခ်ိဳက္အေျမာက္အမ်ား က်ဆံုးလားခေရ။

ဗိုလ္ခ်ိဳက္စံကေလ့ ရခိုင္ေျပကဆုတ္ခြာျပီးေက ဗမာေျပသို႔ခိုဝင္လီေရ။

ယင္းအခါ ဗမာဘုရင္မွာ ေမာင္လြင္ျဖိဳက္ေတ။

ျဗိတိသွ်ကုမၸဏီအစိုးရက ေမာင္လြင္ဘုရင္ပါးတို႔ သံစာရြီးျပီးေက ရခိုင္ေတာ္လွန္ရီးေခါင္းေဆာင္ ဗိုလ္ခ်ိဳက္စံကို ေတာင္းခံလီေရ။

ဘုရင္ေမာင္လြင္မွာ ျဗိတိသွ်ကို ေၾကာက္ပံုရေရ။

မဟုတ္ေက အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံသားခ်င္းခ်င္း အာဃတတရား ၾကီးမာပ့ုေပါက္ေတ။

အာရွတိုက္တတိုက္လံုးကို ကြ်န္ျပဳလုပ္ဖို႔လာေရ ျဗိတိသွ်ရို႕ ရန္ၾကီးမားပံုကို မျမင္ႏိုင္ေဘး ရခိုင္ေတာ္လွန္ရီးေခါင္းေဆာင္၏ လြတ္လပ္ရီးၾကိဳးပန္းမူကို မနာလိုဝန္တိုစိတ္ ထားပံုေပါက္ေတ။ ယင္းေၾကာင့္ ရခိုင္ေတာ္လွန္ရီးေခါင္းေဆာင္ မဟာမိတ္အျဖိဳက္ ေၾက့ရဖို႔အစား ေျပာင္းျပန္ေၾက့ျပီးေက ေပါက္ဆိန္ရိုးလုပ္ခေရ၊ ဗိုလ္ခ်ိဳက္ဇံကို ဖမ္းျပီးေက ျဗိတိသွ်ကုမၸဏီအစိုးရကို ဆက္သလိုက္ေတ၊ ဘုရင္းေမာင္လြင္၏ အျမင္တိုမူ၊ အျမင္က်ိဳဥ္းမူေရ ဗမာသမိုင္းကို ပိုလို႔ ညိက္ပတ္စီေရ။

ဗိုလ္ခ်ဳိက္စံကိုျဗိတိသွ်ရို႕က စိုက္ေတြ အက်ိဳင္းေထာင္မွာ ခ်ဳပ္ထားလိုက္ေတခါေထာင္တြင္းမွာပင္ အက်ိဳင္းသားရို႕ကိုေစးရံုးျပီးေက ေထာင္တြင္းေတာ္လွန္ရီး လုပ္ျပန္လီေရ။ ယင္းေၾကာင္းအမ်ိဳးသားလြတ္လပ္ရီးအတြက္ က်ဴးေက်ာ္သူေနေခ်႕ကို ေမာင္းထုတ္တိုက္ထုတ္ဖို႔ၾကိဳးစားလို႔ ဗိုလ္ခ်ဳိက္စံကို က်ဴးေက်ာ္ေရေနေခ်႕ရို႕က တရားစီရင္ျပန္ေရ။

ၾကိဳးမိန္႔ခ်မွတ္ကာ သတ္ျဖတ္ျပန္ေရ၊ AD. ၁၈၂၉ ေဖေဖာ္ဝါရီလမွာ သံေတြးေနက အေလေက်ာ္သူၾကီး ဗိုလ္ေအာင္သားဦးေရ ေတာင္သူလယ္သမားရို႕ကို ေစးရံုးျပီးေက ရခိုင္ေျပသူရို႕ကို သြီးစုတ္ေခ်႕ေလွရီေရ ျဗိတိသွ်ေနေခ်႕ကို တိုက္ခိုက္ေတ။

ကိုယ့္တပ္အင္အားနန္႔ သံေတြးျမိဳ႕ကို ခ်ီတက္တိုက္ခိုက္ေတအခါေနေခ်႕အရာဟိျဖိဳက္ေတ ကပၸတိန္ေဂၚဒင္ (Captain Gordon) က်ဆံုးလီေရ။

ေယေကေလ့ သံေတြးျမိဳ႕ကိုကား မသိမ္းပိုင္ႏိုင္ခ။

ေယျပီး မအီ၊ ပုလိပ္စခန္းကို ဝင္စီးျပီးေက ပုလိပ္အားလံုးကို ကြပ္ပ်က္လိုက္ေတ။

ျဗိတိသွ်တပ္ရို႕က ထပ္ဆင့္ ဖိတိုက္လာေရခါ အင္အားမမွ်လို႔ ဗမာေျပေထးသို႔ ဆုတ္လီရေရ။ 

ယင္းမွာပင္ ဗိုလ္ေအာင္သာဦးေကြလြတ္လီေရ။

AD. ၁၈၃၁-မွာ ၾကိမ္သလိဆရာေတာ္ေရ ျဗိတိသွ်ေနေခ်႕ရို႕ကို ေမာင္းထုတ္ဖို႔အတြက္ အမ်ိဳးသားေတာ္လွန္ရီးတရပ္ကို လုပ္ေဆာင္ခေရ။

ေတာင္ပိုင္းေနတခြင္မွာ ဆရာေတာ္၏ လုပ္ေဆာင္ခ်က္တိေရ ေကာင္းေကာင္းထိေရာက္ခေရ။ ေနာက္ဆံုးမွာ ႏွိမ္နင္းစြာကို ခံလိုက္ရေရ။

AD.၁၈၇၀-၇၁မွာ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေနက ဗိုလ္ေမာင္ဦးျဖဴေရ ရခိုင္မင္းဆက္ သိုက္တရပ္ကို ထူေထာင္ဖို႔လို႔ ေတာင္သူလယ္သမားရို႕ကို ေစးရံုးျပီးေက အမ်ိဳးသားေတာ္လွန္ရီးတရပ္ကို လုပေဆာင္လီေရ။ က်ဴးေက်ာ္သူေနေခ်႕ရို႕ကား လက္နက္အင္အားနန္႔ ဗိုလ္ေမာင္ဦးျဖဴကို တိုက္ခိုက္ဖမ္းဆီးျပီးေက သတ္ျဖတ္လိုက္ေတ။ 

AD.၁၈၉၀- သံေတြး ၾကီသလီက ေက်ာ္စိမ္းဗိုလ္ ထၾကြေတာ္လွန္ေရ။ 

ယင္းႏႈိက္မွာပင္ သံေတြးဆရာေတာ္ဦးေဆာင္ျပီးေက သဃၤာေတာ္အမ်ားက ဗုဒၶသာသနာေတာ္ကို မိစၦာျဗိတိသွ်ေနေခ်႕ လက္ေအာက္ကေကတင္ဖို႔ေတာ္လွန္ကတ္ေတ။

သံေတြးျမိဳက္တရိုးက လူသူရို႕ကိုေစးရံုးျပီးေက ျမိဳ႕ကိုဝင္စီးေရ။

ယင္းတိုက္ေပြးမွာ ဆရာေတာ္နန္႔တကြ ရဟန္းေတာ္ရို က်ဆံုးပ်ံလြန္လားရေရ။ 

က်န္ရဟန္းေတာ္ရို႕မွာေလ့ ေတာ္လွန္ထၾကြမႈ အမ်ားအျပား ေပၚေပါက္ခေရ။

ဗိုလ္ၾကာထြန္း၊ ဗိုလ္ေရႊလွ၊ ဗိုလ္ဘရို႕ေရ၊ ျဗိတိသွ်ေနေခ်႕ကို ေတာ္လွန္တိုက္ခိုက္ကတ္ေတ။

သံေတြးေနက ဗိုလ္ေက်ာ္ဝကေလ့ ေတာင္ပိုင္းကပင္ ေျမာက္ပိုင္းအထိ ေဒါက္ေခ်ာက္ေတာ္လွန္တိုက္ခိုက္လီေရ။

ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေန၊ ေက်ာက္ေတာ္ျမိဳ႕ေနရို႕မွာေလး အၾကီးအေက်ေတာ္လွန္တိုက္ခိုက္နီေရ။

ေနာက္ဆံုးမွာ က်ဴးေက်ာ္သူရိုက ဖမ္းဆီးသတ္ျဖတ္လိုက္ေတ။

AD.၁၈၉၁-ခု၊ စက္တင္ဘာလမွာ ရေသ့ေတာင္ျမိဳ႕ေန၊ ကူေတာင္ရြာ၏ ၃ဆက္ေျမာက္ ကြ်န္းအုပ္ျဖိဳက္ေတ ဗိုလ္ခ်င္းဖို႔နန္႔ သားေမာင္ေဖာ္ေအာင္ရို႕ေရ မယူကမ္းတခြင္ ေတာင္သူလယ္ သမားရို႕ကို ေစးရံုးျပီးေက၊ မဂၤလာၾကီးေတာင္နန္႔ ဆိပ္ၾကီးခ်ိဳင္မွာ တပ္စခန္းေဆာက္လုပ္ထားကတ္ေတ၊ ျဗိတိသွ်ေနေခ်႕ရို႕ကို ေမာင္းထုတ္ျပီးေက မင္းဆက္သိုက္ထူေထာင္ဖို႔ ၾကိဳးစားခကတ္ေတ။

၁၈၉၂-ခု၊ ေဖေဖာ္ဝါရီလမွာ သားအဖႏွစ္ေယာက္စလံုးကို ဖမ္းဆီးမိလို႔ စိုက္ေတြအက်ိဳင္းေထာင္မွာ တိုက္

ပိုက္ထားလိုက္သည္။

ေယအခါ အက်ိဳင္းသားတရာေလာက္ ေထာင္တြင္း ထၾကြေတာ္လွန္ျပီးေက ဗိုလ္ခ်င္းဖိုသားအဖကို တိုက္ကလႊတ္လိုက္ကတ္ေတ။

ယျပီးေက ေထာင္ကို ေဖာက္ထြင္းဖို႔ တိုက္ခိုက္ကတ္ေတ။

ေနာက္ဆံုးမွာ နယ္ခ်ဲ႕ရို၏ တန္ျပန္တိုက္ခိုက္မႈေၾကာင့္ အမ်ားက်ဆံုးျပီးေက ျငိမ္က်လားခရေရ၊ ဗိုလ္ခ်င္းဖိုရို႕ သားအဖကို နယ္ခ်ဲရို႕က ရခိုင္ေျပကို မတရားလိမ္ေလ သိမ္းပိုက္ျပီးေက ၁၈၂၆-ခု၊ ကပင္စလိစြာ ၁၉၁၆-ခုထိျဖိဳက္ေတ။ 

တေစးတရံုးေတး၊ တေျပလံုး၊ တမ်ိဳးသားလံုးေတာ္လွန္ရီးမ်ိဳး၊ မေပၚေပါက္ႏိုင္ခေကေလ့ တပါးကြ်န္စနစ္ကိုကား တခါေလးေခါင္းငံု႕အခံကတ္။

အမ်ိဳးသားေတာ္လွန္ရီးလမ္းေၾကာင္းကိုေလ့ တခါေလ့မေလြးခကတ္။

ကိုယ့္ေျပကိုကုိယ္ျပန္ရရီးအတြက္ အျမဲတမ္းၾကိဳးပမ္းခကတ္ေတ။

ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္ (Self Indentily) ကိုအသက္ပီးလို႔အသက္အဆန္းတိ သိျမင္လာကတ္လို႔ ရခိုင္အမ်ိဳးသား ေတာ္လွန္ရီးေရ ကာလတခုကို ျဖတ္သန္းနီခေရ။

ျဗိတိသွ်ေနခ်ဲ႕ အရင္းသွ်င္တို႔ကို အမ်ိဳးသားေတာ္လွန္ရီးႏွင့္ တိုက္ခိုက္ေမာင္းထုတ္ေတ။

ရခိုင္အမ်ိဳးသားေခါင္းေဆာင္ၾကီးရို႕ေရ ဇာေၾကာင့္တယႈံးေတး ယႈံးနီရေလးဆိုစြာကို ေအနီရာမွာ တဆိတ္ေကေလာက္ ဆန္းစိုက္ျပီးေက ေကာက္ခ်က္ထုတ္ၾကည့္လိုက္ေတအခါမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းတြိရေရ။

၁။ ယင္းအခါက ျဗိတ္သွ်နယ္ခ်ဲ႕တို႔ က်င့္သံုးနီေရစနစ္မွာ အရင္းရွင္စနန္ျဖိဳက္ေတ။ ေတာ္လွန္ရီးေခါင္းေဆာင္အမ်ား ကိုင္ဆြဲထားေရစနစ္မာ ပေဒသရိုက္စနစ္ျဖိဳက္ေတ။ ယင္းေၾကာင့္စနစ္ခ်င္းအရ ေတာ္လွန္ရီးဘက္က တဆင့္နိနိခေရ။

၂။ ျဗိတ္ သွ်ေနခ်ဲ႕ရို႕ ကိုင္စြဲထားေရစြာက ေခတ္မီလက္နက္ျဖိဳက္ေတ။

ေနာ္လွန္ရီးသမားရို႕ ကိုင္စြဲထားေရစြာက သာမာန္ ရိွးလက္နက္ျဖိဳက္ေတ။

၃။ ျဗိတိသွ်ေနေခ်႕ရို႕ စိုက္ေစးကမ္း၊ စိုက္ပညာ၊ စိုက္သံုးဆီးဝါးနန္႔ ခိုက္မိဥပေဒအရ ေစးရံုးထားေရ တပ္ေဖြ႔ရို႕ဟိေရ။

ယင္းတပ္ေဖြ႔အားလံုးမာ ေလ့က်င့္ျပီးသားျဖိဳက္ေတ။

ေတာ္လွန္ရီးသမားရို႕မွာ ယင္းပိုင္ အဂၤါရပ္နန္႔ ေျပစံုေရတပ္ေဖြ႕မဟိခ။

၄။ ယင္းအျပင္ ရခိုင္အမ်ိဳးသား ေတာ္လွန္ရီးသမားမ်ားမွာ ေစးရံုးရီး၊ ေစးကမ္းထိမ္းသိမ္းရီး၊ စေရေတာ္လွန္ရီး၏ အဓိကအဂၤါရပ္မ်ား ခ်ိဳ႕ေတ့နိခရေရ။

ထပ္လို႔ ရခိုင့္အမ်ိဳးသား ေတာ္လွန္ရီးသမိုင္း ေၾကာင္းတခုလံုး (၁၈ ရာစု ေတာ္လွန္ရီးနန္႔ ၁၉ ရာစုေတာ္ လွန္ရီး (၁၇၈၄-၁၉၁၆)ကို ျပန္ေလသံုးသပ္ေၾကပါေက

(က) ဗမာပေဒရာဇ္ေနခ်ဲ႕ကို ေတာ္လွန္ရာမာ ျဖိဳက္ျဖိဳက္ (၁၇၀၄-၁၈၂၄)

(ခ) ျဗိတိသွ်အရင္းသွ်င္ေနခ်ဲကို ေတာ္လွန္စြာမာ ျဖိဳက္ျဖိဳက္ (၁၈၂၄-၁၉၁၆) အယႈ့းေပါင္းေျမာက္မ်ားစြာကို ရင္ဆိုင္ခစြာကိုတြိ႔ရေရ။ 

ဇာေၾကာင့္ယင္းပိုင္ဆံုးယႈံးစြာ ထပ္နီရေရေလးဆိုစြာကို သုေတသနလုပ္ေၾကရဖို႔ပင္ျဖိဳက္ေတ။

ရသေလာက္ အခ်က္အလက္တိကို ဆန္းစိုက္ေၾကရဖို႕ပင္ျဖဳိက္ေတ။

ယင္း ၁၈ ရာစု၊ ၁၉ -ရာစုေတာ္လွန္ရီးမာ

(၁)ေတာ္လွန္ရီး၏ အဓိကဝင္ရိုးျဖိဳက္ေတ ေစးရံုးအင္အားေနပါးျခင္း။

(၂) ေတာ္လွန္ရီးသေဘာတရပ္ ခိုင္ခိုင္၊ေႏွာင္းေႏွာင္မဟိျခင္း။

(၃) ရန္သူအေျခအေန၊ ကိုယ္အေျခအေန၊ ေျပသူအေျခေနအရပ္ရပ္ကို စိစိစပ္စပ္ မဆန္းစိုက္ေက ေတာ္လွန္ရီးကာလ ရင္က်က္ေအာင္ထိ မေစာင့္ဆိုက္းေဘး ေတာ္လွန္တိုက္ခိုက္ျခင္း။

(၄) စိုက္ရီး၊ စိုက္ရာ၊ တိုက္ေနး၊ တိုက္နာ၊ လုပ္ေနး၊ လုပ္နာ ေနးခင္း၊

(၅) မဟာမိတ္အင္အားစု၊ အရံအင္အားစုရို႕ကို စနစ္တက်မကိုင္တြယ္ျခင္း

(၆) ေနခ်ဲ႕ ႏွစ္တိုင္အၾကားမွာ ရုန္းကန္မရျခင္း၊ စေရ အခ်က္အလက္တိေၾကာင့္ အယႈံးေပါင္းမ်ားစြာနန္႔ ရင္ဆိုင္ခကတ္ရေရ၊ ယေကးေလး ယင္းေခတ္က ေတာ္လွန္ရီးမွာ ေကာင္းမြန္ျပတ္သားေရ အခ်က္တိ အမ်ားၾကီးဟိစြာကိုေလးတြိ႕ရေရ။