အခန္း(၃)ရခိုင္အမ်ိဳသား ေတာ္လွန္ရီးသမိုင္းေၾကာင္း

(က) ဗမာပေဒသရိုက္ေနေခ်႕ကို ေတာ္လွန္ျခင္း ပထမပိုင္း (၁၇၈၄-၁၇၈၈-AD-၁၆၃၈ (ရခိုင္ႏႈိက္-၁၀၀၀-ေျပ) ခု၊ သီရိသုဓမၼဘုရင္ ကြယ္လြန္လားခေက ရခိုင္လူမႈအေဖြ႔အေစးမာ ေစးရံုးရီးအင္အား ေလွ်ာ့ဆင္စျပဳလာလတ္ေတ ယင္းအခ်ိန္ထိ ရခိုင္ပေဒသရိုက္ ျမီသွ်င္စႏိုက္မာ အာရစၥတိုကေရစီ (ARIATOCRACY) ေခၚ “သုခမိန္ထိန္းကြပ္ရီးစႏိုက္” ခိုင္ေနာင္းကေလ့ ေနာက္ပိုင္းကာလ လူအုပ္ဝါဒေခၚ “ေမာ္ဘိုကေရစီ” (Mobcracy) ထြန္းကားစျပဳလာေရ။ ကိုယ္ရံေတာ္တပ္ရို႕က အခ်ဳပ္အ သွ်ာအာဏာကို ၾကိဳးေဆြးလာလတ္ေတ။

ျမိဳ႕စား၊ ရြာစားမ်ား (Feurallordo) က နန္းလုလာလတ္ေတ။

မင္းမ်ိဳးမင္းေႏြအမ်ားစုနန္႔ ကိုယ္ရံေတာ္တပ္ သားအမ်ားစုေရ ရခိုင္ေျပအစြန္အဖ်ားျဖိဳက္ေတ ကံသာ၊ ရီေၾကေဒသလို႔ တိမ္းေယွာင္လားလတ္ေတ။ 

ယင္းအခ်ိန္ကား ရခိုင့္အက်အဆင္းကာလပင္ ျဖိဳက္ေတ၊ ရခိုင္အမ်ိဳးသားေစးရံုးရီး အျပိဳင္အဆင္းကာလျဖိဳက္ေတ။

၁၇၈၄ (AC.၁၁၄၆) အထိ ဆူဆူပူပူ၊ လႈပ္လႈပ္ယွားယွားျဖိဳက္နိေရ၊ ရခိုင္ျမီသွ်င္ ပေဒသရိုက္စႏႈိက္၏ အဆိုးဆံုးကာလပင္ျဖိဳက္ေတ။ 

AD-၁၇၈၄-က ဗမာေနေခ်႕ပေဒသရိုက္ဘုရင္ေမာင္ဝိုင္းေရ ရခိုင္ေျပကို က်ဴးေက်ာ္တိုက္ခိုက္ျပီးေက သိမ္းယူလိေရ။

အစက ရခိုင္မင္းညီမင္းသားအခ်ိဳ႕နန္႔ ေမာင္ဝိုင္းရို႕ မဟာမိတ္ေဖြ႔ကတ္ျပီးေက ရခိုင္မင္းသား “ဟရီ” ကို ေျမာက္ဦးမွာနန္းတင္ဖို႔ ေမာင္ဝုိင္းကို အခြန္ဘ႑ာဆက္ဖို႔ေလာက္ရာ အစီအစိုင္ဟိခေရ။

ယင္းနန္႔ဇု လက္ဟိရခိုင္မင္းကို မေထာက္ခံေဘး မင္းသား “ဟရီ” ကိုေထာက္ခံေရ ရခိုင္ျမိဳ႕စား၊ ရြာစားအခ်ိဳ႕ ေမာင္ဝိုင္းတပ္ က်ဳးေက်ာ္လာစြာကို ၾကိဳဆိုခကတ္သိေရ။

ေနာက္ျပီးမွရာ ေမာင္ဝိုင္း၏မဟာမိတ္ သိုက္စာေဖာက္ဖ်က္ေၾကာင္းကို ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္တိ ရိပ္မိကတ္ေတ။ 

ယင္းပိုင္ရိပ္မိလာေရ ေခါင္းေဆာင္တိေထးက ဗိုလ္ခ်င္းျပန္၏အဖ ျမိဳ႕သူၾကီးဦး သံေဒေလ့ အပါအဝင္ျဖိဳက္ေတ။

ယင္းအခါကကား ေမာင္ဝိုင္းတပ္ရို႕ လူက္ဦးမႈရလား ခယာျဖိဳက္ေတ။

ေနာက္ျမီးေဆြးစိတ္နန္႔ သူတပါးအားကိုးစိတ္ဟိေရ လူတိုင္းေဒအမွားမ်ိဳးကို က်ဴးလြန္ကတ္ေတေခ်းပင္ျဖိဳက္ေတ။

ဒခိုက္လူၾကီး၊ လူေငတိၾကပ္ၾကပ္သတိထားစရာပင္ျဖိဳက္ေတ။ 

ဗမာေမာင္ဝိုင္းေရ ရခိုင္ေျပေျမာက္ဦးျမိဳ႕ကို ေအာင္ျမင္ေကေလ့ ရခိုင္တေျပလံုးကိုကား သမိမ္းယူႏိုင္ခ။ တစိပ္တေဒသကိုရာ သိမ္းယူႏိုင္ခေရ။ 

နတ္ျမိဳက္အေနာက္ဖက္ ဘဂၤါ ၁၂ ျမိဳ႕၊ ဗိုလ္မင္းေထာင္၊ ဖလံေထာင္၊ ျမံဳေထာင္ရို႕ကိုကား သူမရလီ။ 

အဂၤလိပ္သံတမံ ကပၸတိန္ကန္နိန္း (Captain canning) အင္းဝျမိဳ႕ကိုေရာက္ေတအခါ ေမာင္ဝိုင္းေရ ရခိုင္ေျပ က်န္အစိပ္အပိုင္းျဖိဳက္ေတ ဘဂၤလားေဒသကို တိုက္ခိုက္ သိမ္းယူဖို႔ ၾကံစိန္ေၾကာင္း တြိခရေရလို႔ “ကပၸတိန္ ကန္နိန္း” ၏မွတ္တမ္းမွာတြိ႔ရေရ။

ေယေကေလ့ ေမာင္ဝိုင္းေရ နတ္ျမိဳက္အေနာက္ဖက္ကို လံုးဝမရခ၊ သူျမိဳက္ကိုကူးဖို႔ၾကံတိုင္း ရခိုင္ေတာ္လွန္ရီးေခါင္းေဆာင္ရို႕၏ ခုခံတိုက္ခိုက္စြာကို အလွဴးအေလွးခံစားခရေရ။

ေမာင္ဝိုင္းတပ္ရိုေရ ရခိုင္ျမီးကို လိုခ်င္စြာထက္ ယင္းေဒသမာ ခိုေအာင္းနိေရ ရခိုင္တိကိုလိုခ်င္စြာက အားၾကီးလို႔ျဖိဳက္ေတ။

ယင္းရခိုင္တိကို ထုတ္ပီးဖို႔စြာကိုေလ့ အဂၤလပ္နန္႔ ဆက္ဆံလာရေရအခါ ေမာင္ဝိုင္းရို႕ အၾကိမ္ၾကိမ္ေတာင္းခံခကတ္ေတ။

ယင္းအခါ ဗမာေနေခ်႕ရို႕၏ ေၾကြးေၾကာ္သံက “က်ဴပင္ခုတ္ က်ဴငုတ္မွ်မက်န္ေစနန္႔” လို႔ဆိုေရ ေဆာင္ပုဒ္ျဖိဳက္ေတ။

(က) မဟာပေဒသရိက္ေနေခ်႕ကို ေတာ္လွန္ျခင္း။

ရခိုင္ေျပကိုက်ဴးေက်ာ္ဖို႔ ဗမာေနေခ်႕ရို႕ ရခိုင္ေျပနားသို႔ ဝင္လာေရခါ ေတာင္ကုတ္ေနကတန္းေလြးစား က်ားရိဝတ္ ေတာင္မင္းၾကီးေက်ာ္ထြီး စတင္ခုခံတိုက္ထုတ္ခေရ။

၁၁၄၆-ခု၊ နတ္ေတာ္လဆန္း ၄-ရက္က ဗမာေနေခ်႕တပ္ေရ ရခိုင္ေျပကို ထိုးေထါက္ဝင္ေရာက္လာေရ။

ယင္းႏႈိက္ ယင္းလ၊ လဆန္း ၉-ရက္ စနိနိက ေတာင္မင္းၾကီးေက်ာ္ထြိး ခုခံတိုက္ထုတ္လိုက္ေတ။

ေနာက္တေခါက္ ယႈိင္လာေရအခါေလ့ တိုက္ဖ်က္လိုက္ေတ။

၁၁၄၆-ခု နတ္ေတာ္လဆန္းက ဗမာေနေခ်႕ အလံုးအရင္းနန္႔ ဝင္လာေရခါ ေတာင္မင္းၾကီးေရ ေျမာက္ဦး၊ မင္းျပားက၎၊ ရမ္းေျပ႕ကြ်န္းက အိမ္ရိွမင္းေဟာင္း သက္စံေရႊရို႕ပါး က၎၊ မာန္ေအာင္ျမိဳ႕စား ဗိုလ္ထြန္းေအာင္ေက်ာ္ရို႕ပါးက၎၊ စိုက္ကူေတာင္းလိုက္ေတ။

ေယအခါ အခ်င္းခ်င္း သံသယဝင္နိကတ္လို႔ စုစုေစးေစး ေနေခ်႕ကိုခုခံဖို႔စိတ္ဓာတ္ မေရာက္ႏိုင္ခကတ္။

 တေကြးတျပားစီ ျဖိဳက္နီကတ္ေတ။

(၁) ေျမာက္ဦးဘုရင္ မဟာသမၼတရာဇာအျပင္

(၂)ငေၾကးေတာင္က ဓါးမႏိုင္တမင္း

(၃)မေႏၷးေခ်ာင္းကြ်န္းက ေကာင္းညြန္႔ရန္တိုင္တမင္း

(၄)ၾကပ္စင္ကြ်န္းက ဓါဒပိုင္ၾကီး သံေဒတမင္း

(၅)ရိုးကြ်န္းက ကုလားေရႊစာတမင္း

(၆)တန္းေလြးက ေတာင္မင္းၾကီး ေက်ာ္ထြီးတမင္း

(၇)မာန္ေအာင္ကြ်န္းက သတိုးျဖဴတမင္းရို႕ပင္ျဖိဳက္ေတ။

အစုအေငအမ်ားအျပားပင္ ဟိနိကတ္ေတ။

ယင္းနန္႔ဇု ဗမာေနေခ်ရို႕ေရ တခုျပီးတခု တိုက္ခိုက္ခ်ိဳးႏွိမ့္ဖို႔ ေလြကူလားခေရ။ ဗမာေနေခ် ပေဒသရိုက္ကား ပရိေယအရာက ေျပတန္းဆာပိုင္ ေလွ႔ဖ်ားတတ္ေတအတိုင္း၊ ရခိုင္သိုက္စာေဖာက္တိကို ရိွကတင္ယူချပီးေက ေျပသူလူထုကို တပတ္ရိုက္ခသိေရ။ 

ယင္းနန္႔ဇု အခ်ိဳ႕အခ်ိဳ႕ရြာဇားရို႕သိမင္းၾကိဳဆိုေပြးတိကို လုပ္မိခကတ္သိေရ။

ေတာင္မင္းၾကီးေရ ရခိုင္အမိ်ဳးသား ေတာ္လွန္ရီးသမိုင္းေၾကာင္းကေနေခ်႕ကို ပထမဆံုး ေပြးဦးနင္း တိုက္ထုတ္ခကတ္သိေရ။

ေတာင္မင္းၾကိးေရ ရခိုင္အမ်ိဳးသားေတာ္လွန္ရီး သမိုင္းေၾကာင္းက ေနေခ်႕ကို ပထမဆံုး ေပြးဦးနင္း တိုက္ထုတ္ခ သူျဖိဳက္ေတ။ စိုက္အင္အားမမွ်လို႔ တန္းေလြးေခ်ာင္းက ဆုတ္ျပီးေက ရမ္းေျပ႕၊ သံေတြး၊ မာန္ေအာင္ေနက ေခါင္းေဆာင္တိကို တပ္ေပါင္းစုဖို႔၊ ဗမာေနေခ်႕ကို တိုက္ထုတ္ဖို႔ၾကိဳးစားခေရ။ မွန္ကန္ေရမဟာဗ်ဴဟာ၊ ေနးဗ်ဴဟာပင္ျဖဳက္ေတ။

ေတာင္မင္းၾကီးေရ ေနာင္ေတာ္ဓါးပိုင္ၾကီးစံေပၚရႊိ၊ ရမ္းေျပ စားဗိုလ္ေပါလံုး၊ လမုစားဗိုလ္လွခိုင္၊ ရမ္းေျပ စားဗိုလ္ထြန္းေအာင္ရို႕နန္႔ လူအင္အားသံုးေသာင္းေက်ာ္ စုေစးျပီးေက တံုးေက်ာက္ဆိပ္တိုက္ေပြးက ဗမာေနေခ်႕ကို အႏိုင္ယူလိုက္ေတ။

ဒုတိယတၾကိမ္ ျပင္းျပင္းထန္ထန္တိုက္ရေရ။

ယႈံနိမ့္လို ယင္းကတဖန္ဆုတ္ျပီးေက ပေဂးေခ်ာင္းကြ်န္းက ေခါင္းေဆာင္ေကာင္းညြန္႔ရန္တိုက္ဗိုလ္ထြန္းေပၚေဝရို႕နန္႔ ပူးေပါင္းျပန္ေရ၊ ယင္းကအားနန္ ဗမာေနေခ်႕ကိုတိုက္ခိုက္လိေရ။ 

ယင္းတခါအားမမွ်လို႔ မယူတမ္းသို႔ဆုတ္ခံရေရ။ 

ယင္းေနာက္ပိုင္းႏႈိက္ကပင္ မဟာဓမၼရာဇာမင္း၊ သားေတာ္အိမ္ရိွမင္း ေမာင္သက္စံရႊီေရ ေယာက္ဖေတာ္ စိုက္ကြပ္ဗိုလ္ေခ်႕ ေစြနန္႔အတူ ရမ္းေျပ႕ျမိဳက္ဝတိုက္ေပြးက ဗမာေနေခ်႕တပ္တိကို ျပင္းျပင္းထန္းထန္းတိုက္ထုတ္ခကတ္ေက။

ယင္းတိုက္ေပြးက ဗိုလ္ေခ်႕ေစြက်ဆံုးလို႔ ရခိုင္တပ္ပ်က္ကာ ေနာက္ဆုတ္ လီရေရ။ ဗမာေနေခ်႕ရိုေလ့ ယင္းအခါ အိမ္ရိွမင္းသက္စံရႊိ၏ ဇင္ေခ်ာင္းေနကို သိမ္းပိုက္လိုက္ကတ္ေတ။

 ေတာင္ပိုင္းက ရခိုင္ဗိုလ္မင္းတပ္မင္းရို႕ ဖရိုဖရီးျပိဳေကြးလီေက ဗမာေနေခ်႕ေရ ရခိုင္ေျပေျမာက္ပိုင္းသို႔ ခ်ီးတက္လာကတ္ျပီးေက ၁၁၄၆-ခု၊ ျပာသိုလ္လဆုတ္ ၆-ရက္က ေလာင္းၾကက္ျမိဳ႕ေဟာင္းက တပ္ေတျပီးက ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေတာ္ကို တိုက္ခိုက္လီေရ။

ယင္းနိကပင္ ရခိုင္ဗိုလ္မင္းတပ္မင္းရို႕ေလ့ ေလာင္းၾကက္တပ္ကို ထြက္တိုက္လီေရအခါ ယႈံးနိမ့္ခေရ။ ယင္းနန္႔ဇု တိုက္ဂ်ီေတာ္ ၃၀-နန္႔ ေျမာက္ဦးဘုရင္ မဟာသမၼတရာဇာမင္းေရ ယင္းနိသိုင္းေခါင္အခ်ိန္က ရမ္းေျပ႕ကြ်န္းကိုဆုတ္လီရေရ။

ေနာက္တရက္ျပာသိုလဆုတ္ ၇-ရက္ စနိနိက ၁၇၈၄-ခု၊ ဒီဇဘၤာလ၊ ေျမာက္ဦးရႊိျမိဳ႕ေတာ္ကို ဗမာေနေခ်႕ရို႕ သိမ္းပိုက္လီေရ။

ျပာသိုလေကြ တနဂၤႏြိနိ ၁၇၈၅-ခု၊ ျပာသုိလ၊ ကြ်န္းသာယာက ရခိုင္မင္းတရားကို ဗမာေနေခ်႕ရို႕ လက္ရဖမ္းဆီးမိလို႔ အမရပူရျမိဳ႕ေတာ္သို႔ ပို႔လိုက္ကတ္ေတ။

အထက္က ဆိုခေရအတိုင္း ဗမာေနေခ်႕ရို႕ေရ “ရခိုင္မင္းသားဟရိ” ကို နန္းတင္ဖို႔လို႔ ဥပါယ္တမည္ လုပ္ထားလို႔ ေျပသူအမ်ားစုက ထင္တလံုးနန္႔ ေမွ်ာ္ကိုးနိခကတ္ေတ။ “ရခိုင္မင္းသားဟရိ” ေကြလြန္ေရခါ “မုတ္ဆိတ္တပုတ္” မင္းသားကို နန္းတင္ဖို႔လို႔ ေလွ႔စားထားျပီးေက ေျပသူကိုခ်ဳပ္ကိုင္လိုက္ေတ။ ယင္းအခ်ိန္ခါက ဗမာေနေခ်႔ကိုေဇြးသတၱိအေျပ႔နန္႔ ေတာ္လွန္နိေရ ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္ၾကီးကား ေတာင္မင္းၾကီးေက်ာ္ထြီးပင္ျဖိဳက္ေတ။ ယင္းနန္႔ဇု ဗမာေနေခ်႔ရိုက သူရို႕လက္တြင္းသို႔ က်ေရာက္သမွ် ရခိုင္အမ်ိဳးသားအားလံုးကို သံုးပန္းအျဖိဳက္သတ္မွတ္ျပီးေက “ေနထြက္ဘုရင္ ကြ်န္ေတာ္မ်ိဳး” ဆိုေရစာတန္းကို ပိရြက္၊ ထန္းရြက္၊ ဝါးျခမ္းရို႕မာ ရြီးျပီးေက လိုင္ပင္းမွာေဆြးထားစီေရ။

ေဆြးမထားေရလူကို ေတာင္မင္းၾကီးလူလို႔ ယူဆျပီးေက သတ္ပိုက္ကတ္ေတ။

၁၁၄၆-ခု တပိုေတြးလဆန္း ၁၃-ရက္၊ တနဂၤႏြိနိက ေမာရပပၸာဒေတာင္ထိပ္က မဟာမုနိရုပ္ရွင္ေတာ္၏ ကိုယ္စားေတာ္ကို ဗမာေနေခ်႕ရို ပင့္ေဆာင္သိမ္းယူလားခကတ္ေတ။

ရခိုင္ေျပအရပ္ရပ္က ဓာတ္ေတာ္၊ မြိေတာ္ေပါင္းကအစ ေျပသူရို႕၏ပေစၥး၊ ဝန္ဆန္၊ ေကြ်းႏြား၊ ၾကက္ဝက္၊ အဆံုးထိ ရသမွ်သိမ္းယူကာ ဗမာေျပသို႔ျပန္လီကတ္ေတ။

ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေတာ္က နႏၵပက်န္ကို ျမိဳ႕ေစာင့္၊ ေျပေစာင့္အျဖိဳက္ ဗမာေနေခ်႕က ထားပိုက္ခကတ္ေတ။

ျမိဳ႕ဝန္နႏၵပက်န္လက္ထက္က ရခိုင္တေျပလံုး ေျပသူရို႕ေရ ရရာလက္နက္ကိုေဆြးျပီးေက တြိ႔ေရေနေခ်႕ကို ဆက္လက္ေတာ္လွန္ကတ္ေတ။

ေျပသူရို႕၏ျပန္႔ေၾကးနီေရ ေတာ္လွန္ရီးသြီးကန္ကို စုစုေစးေစးလုပ္ပီးဖို႔ ေခါင္းေဆာင္ေကာင္းအလိုအပ္ဆံုးအခ်ိန္ပင္ျဖိဳက္ေကေလ့ အာဃာတနန္႔ ဂိုဏ္ဂနတရားျပင္းထန္နီလို႔ တဦးတေယာက္ေလ့ တိုးတက္ခြင္မရခ။ အခ်င္းခ်င္း ေကြးေကြးျပားျပား ေတာ္လွန္လို႔ပင္ဟိကတ္ေတ။

မွတ္ခ်က္။

ေအနိထက္တိုင္ ေအဒဏ္ကိုခံနိကတ္ရသိေရ စိုက္မွန္ေရေတာ္လွန္ရီး အေဖြ႔အေစး တိုင္းေရ ဂိုဏ္ဂနလႈိင္းကို လံုးဝေပဖ်က္ျပီးေက ေျပသူလိုင္းကို အဓိကအာရံုစိုက္ကတ္ေက ညီညြတ္စုေစးရီးဆိုစြာခ်က္ခ်င္းျဖိဳက္လာရလိမ့္ေမ။ ဂိုဏ္ဂနာအာနာကို အျခီခံစြာေရ အတၱကိုအျခီခံစြာျဖိဳက္ျပီးေက အမိ်ဳးသားတရပ္လံုးဘဝကို အေျခခံသူရာ စိုက္မွန္ေရ ေတာ္လွန္ရီးသမား (ဝါ) အေဖြ႔ျဖိဳက္လိမ့္ေမ။

ေအအေဖြ႔ကိုရာ အမ်ိဳးသားတရပ္လံုးေလ့ ေထာက္ခံလာလိမ္ေမ။ 

ယင္းပိုင္ အမ်ိဳးသားအင္အားစုတိအခ်င္းခ်င္း မညီမညြတ္ျဖိဳက္နိေရအခ်ိန္က ဗမာေနေခ်ရို႕ကား ရခိုင္ေျပသူရို႕ကို ရခိုင္သမိုင္းတေလွ်ာက္လံုးက တခါေလ့မၾကံဳဖူးေအာင္ အုပ္လိုက္သတ္ျဖတ္နိေရ။