လက္လွမ္းမွီသေလာက္ စာရင္းအရ- အခန္း (၃) အဆက္

(၁) ေပါင္းတုတ္ျပင္ကေျပသူ- ၁၀၀၀

(၂)သရက္အုပ္က-              ၁၀၀၀

(၃)ၾကက္ရိုးေတာင္က-        ၁၀၀၀

(၄) စံကားေတာင္က-         ၁၀၀၀

(၅) ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ထက္က ေျပသူ - ၂၇၀၀၀

(၆)ပုခက္တြင္း ႏို႔စို႔ေခ်တိကို ဓါးကဇတ္ပခစြာ-၁၀၀၀၀

(၇)ဘုရားေပၚ၊ ဒိုင္းက်ိ၊ ေမာင္းေဆြး၊ ငရေကာက္၊ ေခါင္းျပိဳေတာင္၊ ပုရိမ္၊ ေပါင္းတုတ္၊ ရတနာျပင္၊ လက္မေတာတန္း၊ကိုးေဆ့ကိုးေတာင္၊ သံေတြး၊ ရမ္းေျပ႕၊ မာန္ေအာင္၊ အရပ္ရပ္ရို႕က ဗမာေနေခ်႕ရို႕ သတ္ပိုက္ခေရေျပသူအေပါင္း အလိရြိေရကား ၁၈၄၀၀၀၊ (၁၇၈၄-၈၈-ခု၊) အတြင္း စုစုေပါင္း အသတ္ခံရစြာ ၂၃၆၀၀၀။

ေအေလာက္ သိေရေျပသူကို ရခိုင္ေျပသူရို႔က သမိုင္းအတင္ကတ္ေက ဇာလို႔ယူဆကတ္ရဖို႔ေလး

ယင္းပိုင္လူ႔သမိုင္းကို ဂရုမျပဳကတ္ေတ၊ လူမ်ိဳးဆက္သိုက္အတြက္ အနာဂတ္ဆိုစြာ ေတဟိႏိုင္ဖို႔လား။

ယင္းသမိုင္းကို ဆက္ခံေရလူကို က်ိဳင္းေျမာင္းေရလို႔ဆိုေက ဆိုေရလူ၏ စိတ္ကိုေက်ေရလို႔ သတ္မွတ္ရဖို႔လား။

ေနေခ်႕ရို႕၏ ေျပသူအေပၚရက္စက္ျပဳမႈစြာကို သမိုင္းမတင္ေက၊ တင္စြာကိုခ်ဳပ္ခ်ေက ယင္းပိုင္လူကို ေျပသူကိုႏႈိက္စက္ေတ ေနေခ်႕ကို ေထာက္ခံအားပီးေရလူစားလို႔ သတ္မွတ္ရေရ၊ ေျပသူကိုဆက္ဆံစြာ ေျပသူ႔သမိုင္းကိုဆက္ခံစြာေရ တရားေရ၊ မွန္ကန္ေရ လူ႔က်င့္ဝတ္နန္႔ ညီညြတ္ေတ။

ေနေခ်႕ရို႕၏ ယုတ္မာမႈကို၊ ေျပသူရို႕၏ ဒုကၡခံစားရမႈတိကို ေဖာ္ထုတ္ရဖို႔ပင္၊ သမိုင္းေမာ္ကြန္းတင္ရဖို႔ပင္ျဖိဳက္ေတ။

ရခိုင္ေျပ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေတာ္ကို ဗမာေနေခ်႕၊ ပေဒသရိုက္ သိမ္းပိုက္ျပီးေရေနာက္ပိုင္း ၁၁၄၇-ခု တန္းခုးလက ေတာင္မင္းၾကီးေက်ာ္ထြီးေရ ညီညြတ္ရီးတပ္ေပါင္းစု လုပ္ႏိုင္ေအာင္ ၾကိဳးစားျပီးေက ဗမာေနေခ်႕ကို တိုက္ခိုက္လိေရ။

မုဇုႏၶတ္ၾကီးဘေရႊ၊ ဓါးျပန္စီးဗိုလ္ေကာင္းစံရႊိ၊ ဓါးျပန္စီးဗုိလ္ေကာင္းစံရႊိ၊ ဓါးပိုင္ၾကီးစံေပၚရႊိရို႕နန္႔ အင္အားစုျပီးေက အရိွအိႏၵိယ ကုမၸဏီနန္႔ မဟာမိတ္ေဖြ႔ကတ္ေတ။

ပေဒသရိုက္ေန ေခ်႕နန္႕ အရင္းသွ်င္ေနေခ်႕ ၂-တိုင္ၾကားက က်ေရာက္နိရေရ ရခိုင္လူမႈအေဖြ႔အေစးကို ေကတင္ဖို႔အတြက္ ပက္ပင္းပဋိပကၡျဖိဳက္ေတ၊ ဗမာေနေခ်႕ကို ရခိုင္ေျပတြင္းက တိုက္ထုတ္ဖို႔အတြက္ လက္နက္အေရာင္းအေဝအကူအညီကိစၥတြက္ စကားဆိုကတ္ေတ။

ကုမၼဏိကိုယ္စားလွယ္ စိုက္တေကာင္းျမိဳ႕ဝန္နန္႔ ေတာင္မင္းၾကီးကိုယ္စားလွယ္ ေနာင္ေတာ္ ဓါးပိုင္ၾကီးစံေပၚရြိ အျပန္အလွန္ေဆြးေႏြးခကတ္ေတ။

ေယေကေလ့ ေဆြးေႏြးေပြးအတြင္းကပင္ ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္အခ်င္းခ်င္း စိတ္ဝမ္းေကြးျပားမႈ ျဖိဳက္ေပၚလာလို႔ အခ်ဥ္းႏွိးျဖိဳက္လိရေရ။

ယင္းအခ်ိန္ အတိုးအတြင္းက ပေႏၷးေခ်ာင္းကြ်န္းစား ေကာင္းညြန္ရန္တိုင္ေရ “ရေသ့ေတာင္တိုက္ေပြး” မွာ က်ဆံုးလိယာျဖိဳက္ေတ။ 

သမၼတရားဇာမင္း၏ သားေတာ္ “သက္စံရႊိ” မဟာသမၼတရာဇာမင္း၏ညီေတာ္ “ခ်ိက္လွရႊိ” ရို႕ေရ သူရိီးတေထာင္နန္႔ ရမ္းေျပ႕ျမိဳ႕ကို တိုက္ခိုက္လာကတ္ေတ။ ဗမာေနေခ်႕တပ္က အားနန္႔ဖိလို႔ ရခိုင္မင္းသားႏွစ္ပါးရို႕ ဆုတ္ခံရေရ။

သံေတြးျမိဳ႕ကို လမုစားဗုိလ္ဟရိ တပ္မႈးဗိုလ္ရီးစံရို႕ ရသေလာက္ ရခိုင္အင္အားနန္႔ ဖိတိုက္ေကေလ့ ဗမာေနေခ်႕ရို႕က လက္ဦးမႈရထားယာျဖိဳက္လို႔ တပ္ဆုတ္ခံရေရ။ မာန္ေအာင္ကြ်န္းက ဗိုလ္ျမေရာင္၊ ဗုိလ္ထြန္းေအာင္ရို႕ ဗမာေနေခ်႕ကို ေတာ္လွန္တိုက္ခိုက္ရာက ယႈံးနိမ့္လို႕ ေတာင္ကုတ္၊ ဂြ၊ ၾကိမ္သလိဝက္သို႔ ဆုတ္ျပီးလိရေရ။

မာန္ေအာင္ကြ်န္းက ဆီးသမား၊ ေဗဒင္တက္အမ်ားအျပားကို ဗမာေနေခ်႕ရို႕ သတ္ပိုက္လိေရ၊ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕အနီး ျမိဳ႕သိုက္ေခ်ာင္းက ေတာင္မင္းၾကီးေက်ာ္ထြီးေရ ဗမာေနေခ်႕ကို တိုက္ခုိက္လိျပန္ေရ။

တိုက္ေပြးကျပင္းထန္ေရ။ 

ယင္းတိုက္ေပြးက ရခိုင္ေတာ္လွန္ရိးေခါင္းေဆာင္ၾကီးမွာ ေသနတ္ထိမွန္လို႔ ၁၁၄၈-ခုကဆုန္လမွာ ေကြလြန္လိေရ။

ေတာင္မင္းၾကီး၏ မိဖုရား၊ သားေတာ္၊ သမီးေတာ္၊ ေမာင္းမမႆံရို႕ကို ဗမာေနေခ်႕ရို႕က ဖမ္းဆီး၊ ခ်ိဳင္ေႏွာင္ျပီးေက ျမိဳက္မွာပိုက္ခ်လို႔ သတ္ျဖတ္လိုက္ေတ။

 အေနာက္ခုႏိုက္ခရိုင္ ေတာင္စိုင္စေနး အရပ္သားရို႕ကေလ့ ဗမာေနေခ်႕ သိုက္စာကိုမခံေဘး ေတာ္လွန္ကတ္ေတ။

ရမ္ေျပ႕စားဗိုလ္ေပါလံုး၊ လမုစားဗိုလ္ေပါခိုင္ရို႕ ပူးေပါင္းျပီးထားကတ္ေတ။

ယင္းခါ ဗမာေနေခ်ရို႕က လက္ဦးမႈရထားျပီးျဖိဳက္ေတအတိုင္း စေနးတပ္ကို ျဖိဳခြင္းပိုက္ေတ။

၁၁၄၉-ခုႏႈိက္ ကဆုန္လက စေနးတရြာလံုးကို သတ္ျပီးေက ျမိလွန္ပိုက္လိုက္ေတ။

နံယုံလမာ အိမ္ရိွမင္းသား သက္စံရႊိမာ သိနပ္ဒဏ္ရာနန္႔ ေကြလြန္လိေရ။ ေနေခ်ပေဒသရိုက္ေမာင္ဝိုင္း၏ ရခိုင္ေျပ သူအေပၚမွာ ရက္စက္ယုတ္မာမႈကား ကမ္းကုန္ေရ။

ရခိုင္အမ်ိဳးျပဳန္းေအာင္၊ ရခိုင္ေတာ္လွန္ရီးစိတ္ဓါတ္ ကုန္ခန္းေအာင္၊ အစစအရာရာကို လူမဆံ၊ သူမဆံ၊ ရိုက္ခ်ိဳးဖ်က္ဆီးပိုက္ေတ။

မ်ိဳးပြားဖံုးလႊမ္းပိုက္ေတ။

ေနာက္ေနာင္ မေတာ္လွန္ႏိုင္ေအာင္

“ရခိုင္ဘုရင္ အဘယမဟာရာဇာမင္း၏ သားေတာ္ ပေတာင္းစား စံရႊိေပၚ၊ စႏၵသုမနရာဇာမင္း၏ သားေတာ္ ေက်ာ္ဇံ၊ ဓမၼရိက္ရာဇာမင္း၏သားေတာ္ ရိေနာက္စားသုေႏြဦး၊ တျခားမင္းသား၊ မင္းသမီးမ်ား ဝိေနထိုရ္၊ သွ်ိတ္ေသာင္းဆရာေတာ္၊ ရတနာစံဦးဆရာေတာ္၊ ဇိနမာန္ေအာင္ဆရာေတာ္၊ ေလာကမာန္ေအာင္ဆရာေတာ္၊ ပိေႏၷးေတာင္ဆရာေတာ္၊ ပုေရာဟိတ္မင္းဆရာ၊ သွ်ိက္တိုင္ေဗဒင္တတ္၊ ဆီးသမား၊ ကိုယ္ရံေတာ္၊ သူငယ္ေတာ္၊ ေယာကၤ်ား မိန္းမ (၇၇၀၀) ရို႕ကို ၁၁၄၆ ခု၊ တေပါင္းလမွာ ဗမာေနေခ်႕ရို ဖမ္းဆီေခၚေဆာင္လားခေရ၊ ပဋိကပ္ ၃-ပံု၊ ေဗဒင္ဗာဟီရက်မ္း ၅၆-ေစာင့္ရို႕ကိုေလ့ သိမ္းယူလားခေရ၊” “ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ေတာ္ဟိေက်ာင္းၾကီး ၃၀၊ ေက်ာင္းေင ၃၇၀၀၊ တေျပလံုးဟိ ေက်ာင္းကန္၊ ေစတိပုထိုးမ်ားအားလံုးကို ရခိုင္ထက္ရီးလက္ရာဆိုလို႔ မျမင္ရေအာင္ ဗမာအမိန္႔နန္႔ ဖ်က္ဆီးပိုက္ကတ္ေတ။ ေျမာက္ဦးရႊိျမိဳ႕ေတာ္နန္႔တကြ ရမၼာဝတီျမိဳ႕ေတာ္၊ ေမဃဝတိျမိဳ႕ေတာ္၊ ဒြါရာမဝတိျမိဳ႕ေတာ္မွာဟိေရ နန္းေတာ္က်ံဳးေျမာင္းခေရ ျမိဳ႕အဂၤါအားလံုးကိုေလ့ ဗမာမင္းအမိန္႔နန္႔ ဖ်က္ဆီးမီးတိုက္ျပီးေက ျမီလွန္ပိုက္လိုက္ကတ္ေတ။” “ရခိုင္ရဟန္းေတာ္ ေထရ္ၾကိး၊ ဝါၾကီးရို႕ကိုေလ့ လူထုတ္ျပီးေက ဗမာပဥၹင္းပ်ိဳရို႕ပါးမွာသိကၡာပိုက္တင္စီေရ၊ ဗမာေနေခ်႕ သာသနာျပဳဆရာေတာ္ ၁၂-ပါး ေရာက္လာျပီးေက ရခိုင္ယိုဥ္ေက်းမႈအရပ္ရပ္ကို ဖ်က္ဆီးပိုက္ကတ္ေတ။ ရခိုင္စာပီက်မ္းဂန္ရို႕ကိုေလး ဖ်က္ဆီဆီးျပီးေက ဗမာဘာသာျပန္ဆိုကတ္ေတ။ ဗမာစာ၊ ဗမာစာပီရိုကို ရခိုင္ေျပသုတိပါးမွာ အသံုးျပဳခိေရ။” 

ေနေခ်႕မႈကိစၥအရပ္ရပ္ျပီးေရခါ ေအာင္ဇာတိနန္႔ သိမ္းေက်ာင္းေဆာက္လုပ္လိကတ္ေတ။ ယင္းအတြက္နန္႔ ၁၁၅၀ (AD.၁၇၈၈) ကစျပီးေက ရခိုင္လကၡဏာအရပ္ရပ္တို႔ ပ်က္စီး၊ တိမ္ျမဳပ္လီရေရ၊ ေအကား ၁၁၄၆-ခု ဗမာေနေခ်႕ ရခိုင္ေျပသို႔ ဝင္ကေတးကစျပီးေက ၁၁၅၀-ခု ဗမာေနေခ်႕ရို႕ ရခိုင္လကၡဏာ အရပ္ရပ္ကို ခ်ဳိးဖ်က္လိုက္ေတအခ်ိန္ထိ အက်ိဳင္းခ်ဳပ္သမိုင္းျဖိဳက္ေတ။

၁၇၈၈-၁၇၉၄-ရခိုင္ဗိုလ္မင္း၊ တပ္မင္းအေပါင္းရို႕မွာ ဗမာေနေခ်႕ရို႕ လက္ဦးမႈရလားခ်က္ကို ျပန္ခ်ိးခ်ဖို႔ အၾကိမ္ၾကိမ္ ၾကိဳးစားကတ္ေကေလ့ ေတာ္လွန္ရီး၏ အဓိကဝင္ရိုးျဖိဳက္ေတ ေစးကမ္းဟိျခင္း၊ ေစလံုးညီညြတ္ျခင္းကို အရမေတ ေဆာက္ႏိုင္ကတ္လို႔ အယႈံးနန္႔ေခ်း ရင္ဆိုင္နီကတ္ရေရ၊ ယႈံးတိုင္းယႈံးတိုင္း ရခိုင္ေျပအေနာက္ပိုင္းေဒသမွာ ခိုေအာင္းနိကတ္ရေရ၊ ရခိုင္ေျပ အေနာက္ပိုင္းေဒသကို ယင္းအခ်ိန္က ဘဂၤလားကိုသိမ္းပိုက္ထားေရ ျဗိတိသွ် အရိွအိႏၵယကုမၸဏီက အပိုင္ခံထားရာျဖိဳက္ေတ၊ ေဒကာလမွာ ရခိုင္ေျပအရိွဖက္တျခမ္းကို ဗမာပေဒသရိုက္ ေနေခ်႕က စိုးမိုးလို႕အုပ္ခ်ဳပ္နီယာျဖိဳက္ေတ။

အေနာက္ဖက္တျခမ္းကို ျဗိတိ သွ်အရင္းသွ်င္ေနေခ်႕ရို႕ေလွစားအုပ္ ခ်ဳပ္နိယာျဖိဳက္ေတ။ ရခိုင္ေတာ္လွန္ရီး ေခါင္းေဆာင္ရို႕ေရ ဗမာေနေခ်ပါးမွာ စိုက္ရီးအရယႈံးတိုင္း အေနာက္သို႔ ဆုတ္ျပီးေက ယင္းမွာ ေစးရံုးရီးလုပ္လိလုပ္ထဟိကတ္ေတ။

ရခိုင္ေျပအရိွဖက္ျခမ္း နတ္ျမိဳက္ကပင္ ေမာ္တင္စြန္း၊ ဟိုင္းၾကီးကြ်န္း နဂရိုက္အငူထိ၊ အေနာက္ဖက္ျခမ္း နတ္ျမိဳက္ကပင္ အေနာက္ဖက္ ဘဂၤါ ၁၂ ျမိဳ႕၊ သက္ေထာင္၊ ဖလံေထာင္၊ ဗိုလ္မင္းေထာင္၊ ျမံဳေထာင္အထိ၊ ရခိုင္ေျပ အရိွဖက္ျခမ္းဟိ၊ ၁၁၅၀-ခုေနာက္ပိုင္းက ရခိုင္ေျပသူ တရပ္လံုးကို ဗမာေနေခ်႕ရို႕ ဓါးတင္အုပ္ခ်ဳပ္လီေရအခါ ရခိုင္ေတာ္လွန္ရီး ေခါင္းေဆာင္မ်ားျဖိဳက္ကတ္ေတ ရမ္းေျပ႕ စားဗိုလ္ေပါလံုး၊ ေကြ်းတေကာင္းႏိုင္ဗို္လ္၊ ဗုိလ္ခြက္ေပါက္၊ ဗိုလ္စိန္ေရာင္၊ ဗိုလ္ျမေရာင္၊ ဗိုလ္ထြန္းဦး၊ ဗိုလ္မ်တ္ေမွာင္ျဖဴ၊ ဗိုလ္တိုင္းခ်ဳိက္ပရံ၊ နတ္ေတာ္စားဗိုလ္ေရႊေက်ာ္၊ ေဆစင္းစီးဗိုလ္လကၤ်ားျပန္ရြာအုပ္ ဗိုလ္တံုးစံ၊ ဗိုလ္ေကေစြ၊ ဒဂၤါးေတာင္စား ဗိုလ္တံုးစံရႊီ၊ ပလက္စားဗိုလ္စံစေရ ဗိုအေပါင္းရိုေရ ရခိုင္ေျပအေနာက္ေဒသမွာ ခိုလႈံလို႔ဟိ လိကတ္ေတ၊ ယင္းေခါင္းေဆာင္တိနန္႔ ေျပသူတရပ္လံုးကို ဗမာေနေခ်႕ရို

ဝင္ေရာက္တိုက္ခိုက္သတ္ျဖတ္လိုေရ စိတ္တဖြားဖြားေပၚေပါက္နိလိေရ၊ ျဗိတိသွ်နန္႔ ရင္ဆိုင္တိုးနိေရအတြက္ ဗမာေနေခ်႔ရိုအဖို အခြင့္မသာ ျဖိဳက္နိခေရ။

ယေကေလ့ အခြင့္ရေကရေရပိုင္ ရခိုင္တိကို သတ္ျဖတ္လိေရ၊ ၁၁၅၆-ခု (AD.-1794) က ဗမာေနေခ်႕ေရ ေနးပရိေယအမ်ိဳးမ်ိဳးနန္႔ ရမ္းေျပစားဗိုလ္ေပါလံုး၊ ဗိုလ္ခြက္ေပါက္၊ ေကြ်းတေကာင္ႏိုင္၊ ဗိုလ္ ၃-ေယက္ကို ကုမၸဏီအစိုးရပါးက ေတာင္းခံလိေရ၊ ယင္းအခါ ဗမာတိပါးက လတ္စားထားေရ စိုက္တေကာင္းျမိဳ႕ဝန္၊ ကာ ေနလ္အာစကိန္ (Colonel Erskine) က အဆိုပါဗိုလ္ ၃-ဦးရိုကိုဖမ္းဗ်ာလ္ ဗမာေနေခ်႕လက္သို႔ ေလႊးအပ္လိုက္ေတ။ ယင္းဗိုလ္ ၃-ဦးရို႕ကိုဖမ္းဗ်ာလ္ ဗမာေနေခ်ရို႕က အမရပူရသို႔ ပို႕လိုက္ျပန္ေရ။ 

ယင္းမာပင္ ယင္းေခါင္းေဆာင္ ၃ ဦးကို (၁၁၅၇-ခု-နံယုန္လ) မွာ ကားစင္တင္ဗ်ာယ္ မသိမရွင္၊ တန္းလန္းတင္လို႔ သတ္ပုိက္လိေရ၊ ေကြ်းတေကာင္ႏိုင္ဗိုလ္ကား ထြက္ျပီးလြတ္ေျမာက္လားခေရ။

ေယေကေလ့ ရခိုင္ေခါင္းေဆာင္တိကား ရခိုင္မာန္ကိုမခ်၊ ျဖိဳက္ေတဘဝမွာ ျဖိဳက္ေတပိုင္ရုန္းကန္ကတ္ေတ။

ကားစင္ ထက္မာပင္ ေနေခ်႕ပေဒသရိုက္ကို ဆန္႔က်င္ ဆႏၵျပယင္းေကြလြန္လားခကတ္ေတ။